ΝΟΜΙΣΜΑ ΣΥΜΗΣ

ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ

ΜΕΡΟΣ 1^ο

  Πραγματικά, δεν θα είχαμε λόγο να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα, αν δεν υπήρχε κάτι καινούργιο να πούμε.

   Άλλωστε, πολλοί έχουν ασχοληθεί και ερευνήσει για το αν ποτέ παλιά, η Σύμη είχε δικό της νόμισμα.

  Έχουμε  καταρχήν, ξένους που ασχολήθηκαν με αυτό το θέμα, και στους οποίους υπήρχε διχογνωμία και αλληλοκατηγορίες μεταξύ τους, για το αν πράγματι η Σύμη είχε κόψει δικό της νόμισμα, γιατί σε αρκετές περιπτώσεις, και ο προσωπικός ανταγωνισμός, πολλές φορές αποδεικνύεται επιζήμιος και επιβλαβής, για τη σωστή και αμερόληπτη κρίση των επιστημόνων.

  Ας πάρουμε όμως το χρονικό των αναφορών για το Συμαϊκό νόμισμα.

   Το 1946 με τίτλο «Συμαϊκά Ανάλεκτα» τόμος Α΄ Γεωγραφικά του Σωτηρίου Καρανικόλα Πρεσβυτέρου και Μιχαήλ Σκευοφύλακα (δημοσιογράφου), ανάμεσα στα άλλα παρουσιάζονται δύο σειρές αρχαίων νομισμάτων, τα οποία εμφανίζουν το κεφάλι της θεάς Δήμητρας εστεμμένο με στάχυα στην μία όψη του νομίσματος (εμπροσθότυπον), και στη δεύτερη όψη (οπισθότυπον), σύνθεση με 5 στάχυα ή τέσσερα στάχυα σε κυκλική σύνθεση, και μέσα το όνομα ΣΥΜΑΙΩΝ.

  Στο τεύχος των ΣΥΜΑΪΚΩΝ ΝΕΩΝ (μηνιαία έκδοση τόμος Α΄ Μαϊος 1951 Τεύχος 2 (90), μαθαίνουμε πάλι από το Σκευοφύλακα, ότι, το ερώτημα  αν είχε η Σύμη δικό της νόμισμα,  τέθηκε για πρώτη φορά το 1853, από τον νομισματολόγο Βάντιγκτον, στη νομισματική επιθεώρηση (σελ. 249), όπου  δημοσίευσε  και τη  Συμαϊκή Αττική δραχμή, αναγόμενη στα 400-350 π.Χ.  η οποία έφερε στην μπροστινή όψη το κεφάλι του Διόνυσου Πωγωνοφόρου, και στην πίσω όψη τα γράμματα ΣΥ.

  Αργότερα όμως, το νόμισμα αυτό αποδόθηκε από τον Μπλούμπερ ότι ανήκε στα Συάγγελα της Καρίας.

  Ο Γκόλτσιους, ο οποίος ασχολήθηκε με τη Συμαϊκή νομισματολογία, υποστήριξε ύστερα από πολλές ιστορικές και αρχαιολογικές έρευνες, ότι η Σύμη, έκοψε πράγματι από δικό της νομισματοκοπείο, δύο εκδόσεις νομισμάτων κατά την περίοδο 1150 – 1000 π.Χ. και είναι τα νομίσματα που αναφέραμε με το κεφάλι της θεάς Δήμητρας.   

                               Τα νομίσματα με το κεφάλι της θεάς Δήμητρας

ΜΕΡΟΣ 2^ο

 Τον Γκόλτσιους, κατηγόρησε τότε ο Έκκελ  σαν πλαστογράφο, γιατί παρουσίασε τα νομίσματα των Ερεσίων της Λέσβου σαν Συμαϊκά.

  Αυτά τα νομίσματα, δημοσίευσε ξανά ο Ντάπερ στη σελίδα 552, στο βιβλίο του, «Περιγραφή των νήσων του Αρχιπελάγους», ενώ ο Ρόσς υποστήριξε, ότι η Σύμη ποτέ δεν είχε δικά της νομίσματα, και όσα βρέθηκαν από τον ίδιο στο Νημπορειό  κατά τις ανασκαφές που διενήργησε, ανήκαν στη Ρόδο  τη Κω και στην Αλικαρνασό.

   Μάλιστα οι νεώτεροι νομισματολόγοι, αποδέχθηκαν τις απόψεις του Έκκελ, κι έτσι εξοβέλισαν τα νομίσματα αυτά του Γκόλτσιους.  Υποστήριξαν δε ότι το νομισματοκοπείο το οποίο καταδεικνύει ότι υπήρχε στη Σύμη ο Γκόλτσιους,  ερμηνεύοντας  μια  επιγραφή  που  βρέθηκε από τον ίδιο στο Νημπορειό - σε όλη την γύρω περιοχή εκτός από τη Ρόδο και της πόλεως των Συάγγελων  -  τα  νομισματοκοπεία  αυτά, είχαν ιδρυθεί από τον Μαύσωλο το 375 π.Χ. και δεν υπήρχε άλλο. Η δε πλάκα που επικαλείται με την επιγραφή ο Γκόλτσιους, ανήκε στην Αλικαρνασό, με την οποίαν η Σύμη είχε στενές εμπορικές σχέσεις.

  Η επιγραφή που επικαλείται και παραθέτει ο Γκόλτσιους από τις ανασκαφές που διενήργησε στο Νημπορειό, (τα εντός της παρένθεσης, τα υποθέτει) έχει ως εξής:

«…. ΑΝΑΓ)ΡΑΨΑΙ ΔΕ ΤΟ

ΦΙΣΜΑ ΤΟΔΕ ΕΝ ΣΤΗΛΗΙ

ΛΙΘΙΝΗ (ΚΑΙ ΣΤΗΣΑΙ) ΕΝ

Τ(ΗΙ) ΑΓΟΡΑΙ ΠΑΡΑ ΤΟ

ΑΡΓΥΡΟΚΟΠΙ(ΟΝ) …ΡΗΘΗ

ΝΑΙ ΔΕ ΑΥΤΩΙ (…ΟΜΟΣΑΙ)

ΔΕ ΠΡΟ ΟΡΚ(ΚΟΝ) ΤΟΝ ΕΝ

ΤΗΙ ΕΛΛΑΔΙ ΕΑΝ ΤΙ

(Σ) ΚΟΠΤ(ΗΙ) κ.λ.π.

 (Εφημερίδα «Ελευθέρα Σύμη» αρ. τεύχους 16-17 έτος 2^ον Μάρτιος – Απρίλιος 1963. Γράφει ο Μιχαήλ Σκευοφύλακας).

  Αυτά λοιπόν ήταν γνωστά μέχρι σήμερα σχετικά με το αν έκοψε η Σύμη δικό της νόμισμα.

  Προτού όμως  αναφέρουμε οτιδήποτε νέο,  θα πρέπει να σταθούμε σε ορισμένα στοιχεία, που υπάρχουν, και να κάνουμε κάποιες επισημάνσεις, που θα είναι χρήσιμες για να κατανοήσουμε το θέμα αυτό.                                                               

ΜΕΡΟΣ 3ο

  Πριν από αυτό,  να κάνουμε μια παρένθεση και να πούμε πως η καθολική ενασχόληση των ξένων με την αρχαιολογία στην Ελλάδα, και  μάλιστα  σε  χρόνους  που η πατρίδα μας, είτε  βρισκόταν  κάτω  από   τη  Τουρκική   κυριαρχία,  είτε κάτω από την Ιταλική, είχε να κάνει τις περισσότερες φορές – εκτός από οργανωμένες αποστολές - με την προσπάθεια απόκτησης με ληστρικό τρόπο, αρχαιοτήτων για πώληση στα  μουσεία της Ευρώπης, ή για διακόσμηση πλουσίων σπιτιών.

  Εξάλλου είναι γνωστόν, ότι πολλά αντικείμενα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας, έφυγαν με τη συναίνεση και των Τούρκων, αλλά και δικών μας, που πούλησαν κάποια αντί πινακίου φακής.

  Ξαναγυρνώντας στο θέμα μας, πρέπει να κάνουμε μια αναφορά για το πότε εμφανίστηκαν τα πρώτα νομίσματα.

  Τα πρώτα νομίσματα εμφανίστηκαν το 650 με 625 π.Χ. περίπου από κατοίκους της Ιωνίας και ταυτόχρονα της Λυδίας, για να εξαπλωθούν πρώτα στα νησιά, και μετά στην υπόλοιπη Ελλάδα.

  Τα νησιά χρησιμοποιούσαν ως συνήθως νόμισμα βασισμένο στο Ρόδιο - φοινικικό μέτρο, με τη δραχμή να ζυγίζει 3,25 – 3,75 γραμμάρια.

  Ένα άλλο που πρέπει να δούμε, είναι τις περιόδους που παρουσιάζεται στο νησί μας πρόοδος και ανάπτυξη, άρα και πιθανότητα κοπής εκείνων των χρόνων νομίσματος.

  Η πρώτη περίοδος ακμής της Σύμης, είναι με το βασιλιά Νιρέα, εποχή του Τρωϊκού πολέμου στην οποία η Σύμη λαμβάνει μέρος με τρία πλοία σύμφωνα με τον Όμηρο. Εκείνη την εποχή, λέγεται ότι ο Νιρέας είχε κατακτήσει και μέρος της απέναντι Καρίας.

  Η δεύτερη περίοδος, είναι η εποχή των Ελληνιστικών χρόνων, όπου πράγματι καταγράφεται ακμή στο νησί, η οποία δεν είναι άσχετη με τη μεγάλη ακτινοβολία της παρακείμενης Ρόδου.

   Σε αυτές λοιπόν τις περιόδους πρέπει να αναζητηθεί η όποια προσπάθεια κοπής νομισμάτων από τη  Σύμη.

   Να  πούμε  εδώ, ότι η  κοπή νομίσματος,  ήταν  ενδεικτικό δικαίωμα της γνήσιας ελευθερίας που απολάμβανε μια πόλη. Την περίοδο των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου, σε ψήφισμα, αναφέρεται το κοινό των νησιωτών το 280 με 279 π. Χ. για κάποια γιορτή των Πτολεμαίων προς τιμήν του πατέρα του, που θέσπισε ο Πτολεμαίος Β’. «Το κοινό των νησιωτών» βρισκόταν εκείνη την εποχή κάτω από τον έλεγχο της Αλεξάνδρειας. Το δικαίωμα δε της νομισματοκοπίας, ήταν δικαίωμα που δινόταν με μεγάλη απροθυμία τότε.

  Ο συγγραφέας David Sear στο βιβλίο του με τίτλο GREECE GOINS, που αναφέρεται σε νομίσματα στην Ελλάδα και στα νησιά, έχει νομίσματα από διάφορα νησιά της περιοχής μας.       

ΜΕΡΟΣ 4^ο

  Έχει τα γνωστά των Ροδίων με τη κεφαλή του Απόλλωνα σε 5 παραλλαγές, ανάλογα και με την εποχή που κόπηκαν, από τη Κω με κεφαλή γυναίκας από την πρώτη πλευρά (εμπροσθότυπος) και με καρκίνο (Κάβουρα) στην πίσω πλευρά (οπισθότυπος) και τη λέξη ΚΩΪΟΝ.

  Έχει της Αστυπάλαιας της Ιαλυσσού της Καμείρου, της Νισύρου με κεφαλή γυναίκας σε 2 νομίσματα με κοτσίδα και στην πίσω πλευρά με δελφίνι κάτω από το οποίο υπάρχει μια τρίαινα, καθώς και διαφόρων άλλων νησιών.

   Μεταξύ άλλων, υπάρχει και ένα που γράφει ότι ανήκει στη Σύμη, και το οποίο φέρει μια κεφαλή  άνδρα (δεξιόστροφος – κοιτάζει προς τα δεξιά), η οποία χαρακτηρίζεται σαν κεφαλή του Δία, και στο πίσω μέρος του νομίσματος, υπάρχει μια αιχμή δόρατος, στεφανωμένη με   κυκλικό   κλαδί   ελιάς,   και  το   οποίο  ανάγεται   στον 3^ο αιώνα πΧ.

  Εδώ θα πρέπει να πούμε, ότι ο συγγραφέας, δεν κάνει αυθαίρετες εκτιμήσεις και ερμηνείες, ούτε έχει δώσει τη δική του άποψη. 

 Τα νομίσματα αυτά, προέρχονται από το Νομισματικό  Μουσείο  του Λονδίνου,  και γνωρίζουμε, πως μόνο τυχαία δεν θα  μπορούσε και αβασάνιστα ένα τόσο  σοβαρό μουσείο, να αναλάβει να χαρακτηρίσει κάποια πράγματα. 

  Και όπως αναφέραμε και πιο πάνω, την εποχή που δεν υπήρχε καν αρχαιολογία στην Ελλάδα, και οι ξένοι λυμαίνονταν τον αρχαιολογικό μας πλούτο κάνοντας παράνομες ανασκαφές, η Σύμη, και ειδικά το Νημπορειό, είχαν δώσει πολλά κομμάτια μαρμάρινων και ορειχάλκινων αγαλμάτων, νομισμάτων και άλλων αντικειμένων ειδικά στο Λονδίνο, με τη μορφή αγοραπωλησίας, ή λαθραίων ανασκαφών.

  Στην εφημερίδα  «ΣΥΜΑΪΚΑ ΝΕΑ του 1970 αριθ. Φύλλου 50 (11) περίοδος Β έτος Α’, παρουσιάζονται αγαλμάτια μαρμάρινα  και  χάλκινα, τα  οποία το 1880  είχαν ανευρεθεί στο Νημπορειό, και φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό (Αγγλία ως συνήθως), για να στολίσουν τις προθήκες ξένων μουσείων όπως γράφει η εφημερίδα.

  Μάλιστα στην εφημερίδα απεικονίζονται τα αρχαία αντικείμενα πριν φύγουν από τη Σύμη, τα οποία τα αποθανάτισε ο Κωνσταντίνος Καντούνιας, παππούς του γνωστού Κωνσταντίνου Καντούνια, που όσοι γνώριζαν, είχε μεγάλο πάθος με την αρχαιολογία στη Σύμη.

Εδώ οι δύο όψεις του  νομίσματος  από τη  Σύμη, όπως  παρουσιάζονται στο βιβλίο του David Sear, και βρίσκεται στο Νομισματικό Μουσείο του Λονδίνου.

ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ