ΣΥΜΙΑΚΟΙ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΟΙ

ΣΥΜΙΑΚΟΙ ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΟΙ

Επινοητικότητα, εφευρετικότητα, πρωτοπορία.

ΣΑΡΑΝΤΗΣ Κ.

  Το να είσαι σε ένα νησί, πολλοί το θεωρούν μειονέκτημα, μια και έχεις να αντιμετωπίσεις πολλά προβλήματα, τα οποία προέρχονται κυρίως από την απομόνωση, και ουσιαστικά από την έλλειψη επικοινωνίας.

  Αν αυτό λέγεται τη σημερινή εποχή - που η επικοινωνία τουλάχιστον ακόμα και το χειμώνα  είναι τρεις φορές με τη Ρόδο - τι άραγε θα μπορούσαν να λένε οι κάτοικοι της Σύμης των περασμένων αιώνων;

  Τότε που με τα πανιά θα έπρεπε να διανύουν μεγάλες και χρονοβόρες αποστάσεις, για να μπορέσουν να φέρουν είδη πρώτης ανάγκης για το νησί τους;

  Όμως, όπως είναι γνωστόν, οι Συμιακοί μετέτρεψαν αυτό το «μειονέκτημα» σε πλεονέκτημα, μεγαλουργώντας στη ναυπηγική, στη ναυτιλία, στο εμπόριο, αλλά και στις τέχνες και παρουσίασαν αξιοζήλευτη ακμή για τον τόπο τους, την οποίαν δεν είχαν να επιδείξουν άλλες μεγάλες πόλεις και νησιά με μεγαλύτερη έκταση και πληθυσμό.

  Για να καταλάβει κανείς την πρόοδο και την ακμή του νησιού, δεν έχει παρά να ασχοληθεί με έναν τομέα, ο οποίος πράγματι έχει να μας δείξει την εφευρετικότητα, την επινοητικότητα και την πρωτοπορία όπως γράφουμε και στο τίτλο του άρθρου μας, και αναπτύχθηκε παράλληλα και σαν ανάγκη με τη ναυπηγική, τη ναυτιλία, τη σπογγαλιεία και την οικιστική επέκταση του οικισμού. Τους τεχνίτες των παλιών μηχανουργείων και τα μηχανήματα, εξαρτήματα, και εργαλεία που παρήγαγαν στη Σύμη.

  Κι αυτό γιατί, η δυσκολία αγοράς, μεταφοράς  αλλά και χρόνου κάποιων πραγμάτων, τους ανάγκαζε να επινοήσουν δικές τους τεχνικές, δικές τους πατέντες, και να αναδείξουν τη Συμαϊκή επινοητικότητα.

   Ήδη μετά την επανάσταση του 1821, έχουμε να επιδείξουμε δραστηριότητα στον τομέα που αναφέραμε. Το 1830, υπάρχει μηχανουργείο, που ειδικεύεται σε κατασκευές, όπως μας λέει ο απόγονος των Αναστασιάδηδων Αναστάσιος Αναστασιάδης, και κατασκευάζει, εκτός από τις καμπάνες που ως γνωστόν παρήγαγε στο χυτήριό τους στο Νημπορειό,  μηχανές και μεταλλικά εξαρτήματα για σκάφη.

  Μετά το 1863, που ο Συμιακός Μαστοριός εισήγαγε τη καταδυτική μηχανή και τη χρησιμοποίησε στη σπογγαλιεία, που μέχρι τότε διενεργούσε το ψάρεμα σφουγγαριών με γυμνούς δύτες, αρχίζουν και τα μηχανουργεία στη Σύμη, να κατασκευάζουν μόνα τους καταδυτικές μηχανές.

   Αντέγραψαν το πρωτότυπο, το οποίο στην αρχή ήταν Αγγλικό και έδινε τη δυνατότητα στον δύτη να καταδυθεί μέχρι τα 25 μέτρα, και μετά το Γαλλικό, που έφτανε και τα 45 μέτρα. Γιατί όπως λέει και ο προαναφερθείς μηχανουργός, «η τέχνη δεν διδάσκεται, κλέβεται».

 Έτσι, όλος ο καταδυτικός εξοπλισμός για έναν δύτη και τα εξαρτήματα που τον υποστηρίζουν γίνονται στη Σύμη, και μάλιστα με προσαρμογές και με διορθώσεις προς το καλλίτερο. Εκτός από το φόρεμα  και τον ελαστικό σωλήνα, όλα τα άλλα γινόντουσαν εδώ.

  Όλη η καταδυτική μηχανή που προωθούσε τον αέρα, εκτός από τον άξονα και το Γράδο «μανόμετρο» για τη μέτρηση της πίεσης και του βάθους που έρχονταν από την Αγγλία, κατασκευάζεται στη Σύμη.

  Ο θώρακας, η περικεφαλαία, τα υποδήματα, για τους δύτες, τα μεταλλικά εξαρτήματα για τις καγκάβες, και για να επεκταθούμε σε μέρη και κατασκευές των σκαφών, οι αντλίες νερού που τραβούσαν το νερό για να ψύχουν τις μηχανές, και αυτές που τραβούσαν και αντλούσαν το νερό από το εσωτερικό του (σεντίνα).

  Η πόμπα (βαρούλκο – όνεβος στα αρχαία), που ανασήκωνε με δύο μοχλούς που τους ανεβοκατέβαζαν στην πλώρη τις μεγάλες άγκυρες των πλοίων, και διάφορα άλλα είδη βαρούλκων για μικρότερα βάρη.

  Ο άξονας της έλικας, «το κολάρο», τα «κουτζινέττα» (έδρανα), τα καρφιά για την κατασκευή των καϊκιών, σιδερένια μπρούτζινα, γαλβανισμένα, βίδες, ξαρτόριζες, τζαβέττες, μικρές άγκυρες, πίντες σιδερένιες, μπρούτζινες, ούκια σιδερένια-μαντεμένα σε καλούπι, χαλκάδες της αλυσίδας για άγκυρα ή παλάγκο, βελόνια των τιμονιών και ένα πλήθος άλλων μικρών εξαρτημάτων για τα σκάφη.

  Αλλά και για τα σπίτια και για άλλες ασχολίες, γεωργικές ή κτηνοτροφικές, τα μηχανουργεία παρήγαγαν έναν μεγάλο αριθμό κατασκευών.

  Το ελαιοτριβείο, το μαγγανοπήγαδο, «καντάρια» (ζυγαριές), και παλάντζα που μετρούσε σε οκάδες  και κιλά, και διάφορα σκαπτικά εργαλεία.

  Για το σπίτι, κλειδαριές χειροποίητες, κλειδιά περίτεχνα, παντζουρόβεργες, μπουφούνια (μεντεσέδες), μπεράτες (σύρτες), μάνταλα κ.ά.

  Για τις εκκλησίες, εκτός από τις καμπάνες, πολυέλαιους και μανουάλια.

  Ταυτόχρονα, πλάι στα μηχανουργεία, ορισμένα των οποίων είχαν ειδίκευση σε κάποιες κατασκευές κυρίως για τη ναυτιλία και τη σπογγαλιεία, δεν πρέπει να αφήσουμε τα φαναρατζίδικα, με ένα πλήθος εξαρτημάτων και εργαλείων για τον ψαρά και το σπίτι.

  Η Σύμη λοιπόν, παρήγαγε προϊόντα που απαιτούσαν ειδίκευση, και ορισμένα μεγάλες γνώσεις εφαρμοσμένης γεωμετρίας.

  Οι πηγές της εισαγωγής των πρώτων υλών για τα μηχανουργεία, δεν ήταν βέβαια η Αθήνα η οποία έπεφτε λίγο μακριά για τα τότε δεδομένα, αλλά κυρίως η κοντινή αγορά της Σμύρνης, για χαλκό σίδερο, καλάι.

  Όμως ο Συμιακός μηχανουργός, δεν του αρκούσε να δει μόνο πως λειτουργούσε μια μηχανή, πρωτίστως, ήθελε να εξαντλήσει την εφευρετικότητά του, παράγοντας και καλυτερεύοντας εξαρτήματα και εργαλεία, προσαρμόζοντάς τα στις δικές του ανάγκες.  Έχουμε μάθει, πως μπορούσαν, ακόμα και καπάκια της μηχανής, τα οποία παρουσίαζαν προβλήματα λόγω της μεγάλης θερμοκρασίας, με δικιά τους πατέντα μετά το σπάσιμό τους, να συνεχίζουν να λειτουργούν.

  Όλα λοιπόν αυτά που αναφέραμε, αναδεικνύουν την προσαρμογή του Συμιακού στα εκάστοτε δεδομένα, και τη θέλησή του να δημιουργήσει και να ξεπεράσει εμπόδια και δυσκολίες, και κυρίως να κατασκευάσει χρήσιμα αντικείμενα που θα τον βοηθήσουν στη διαμονή του πάνω στο νησί.