ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΟΥ 1892 - 1893

ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΟΥ 1892 – 1893

Κρητικός Σαράντης

Μέρος 1ο

Ο Δημήτριος Μαυρίκιος, παραθέτει τα γεγονότα που έλαβαν χώρα το 1892 – 1893 στη Σύμη, όντας και ο ίδιος παρών την τότε εποχή, μεταξύ των Συμιακών και των Τούρκων, αλλά και της Ευρώπης, που αναμείχτηκε στη κατάσταση που δημιουργήθηκε  για πολύ καιρό στο νησί, ενώ το όλο επεισόδιο, είχε ονομαστεί «το επεισόδιο του Μιχάλη του Τουρκιού».

(Το κομμάτι αυτό του ιστορικού χρονογραφήματος, το βρήκαμε σε ένα περιοδικό(;) διαστάσεων 21Χ14 περίπου, εγκαταλελειμμένο σε σπίτι που είχε πουληθεί σε ξένους, και άδειαζαν το περιεχόμενό του, και δυστυχώς δεν γνωρίζουμε το τίτλο του, γιατί δεν υπήρχε εξώφυλλο).

  Η Σύμη ως γνωστόν κυρίως αλλά και η Δωδεκάνησος, απολάμβανε ειδικά προνόμια, τόσο στο διοικητικό τομέα, όσο και σε αυτών των υπηρεσιών επί Τουρκοκρατίας.

  Όλες οι υπηρεσίες απαρτίζονταν από Συμιακούς, (η διοίκηση, λιμενικές υπηρεσίες, τα δικαστήρια, Δημογεροντία), ενώ η Ελληνική γλώσσα εξακολουθούσε να είναι η επίσημη γλώσσα, ακόμα και στα έγγραφα που συναλλάσσονταν με την Τουρκική κυβέρνηση.

  Βέβαια, πολλές φορές οι Τούρκοι επιχείρησαν να καταπατήσουν αυτά τα προνόμια, αλλά η ασκούμενη πολιτική από τους νησιώτες, κατάφερνε να υπερπηδά τα εμπόδια.

  Μια από τις προσπάθειες καταπάτησης των προνομίων, ήταν το 1866 – 1869, όταν οι Τούρκοι έφεραν σαν πρόσχημα, την βοήθεια που παρείχαν οι νησιώτες στους αδελφούς τους Κρήτες, αλλά δεν κατάφεραν πολλά πράγματα και το καθεστώς διατηρήθηκε ως έχει με λίγες αλλαγές.

  Δεύτερη φορά το 1875, όταν η Τουρκική κυβέρνηση σκόπευε να επιβάλει κάποιους φόρους, και οι Συμιακοί στέλνουν αντιπροσώπους τους στη Κωνσταντινούπολη, για να επιχειρήσουν μέσω της διπλωματίας τη ματαίωσή τους.

  Η αδυναμία των αντιπροσώπων να φέρουν αποτέλεσμα, αναγκάζει τη Δημογεροντία, να ορίσει νέους πληρεξούσιους, να διαπραγματευτούν τα δίκαιά τους, αλλά οι νέοι ορισθέντες, από το φόβο της αποτυχίας, δεν τολμούν να ταξιδέψουν στη Κωνσταντινούπολη.

  Τότε συντελείται ο ξεσηκωμός των γυναικών της Σύμης στα μέσα Ιουνίου  του 1875, όταν 300 από αυτές, οπλισμένες με ξύλα, περιήλθαν στα καταστήματα των πληρεξουσίων και στα σπίτια τους, και αφού προξένησαν φθορές, τους πήραν δια της βίας, και τους επιβίβασαν σε πλοίο για τη Κωνσταντινούπολη.

  Επανερχόμαστε λοιπόν τώρα στο επεισόδιο του 1892 - 93, όταν Σουλτάνος ήταν ο Αμπτ Ελ Χαμίτ, και οι Συμιακοί, αντέγραψαν - και μάλιστα με κάθε λεπτομέρεια - τον τρόπο εκλογής των Δημάρχων, αντί για το σύστημα δια βοής που ίσχυε μέχρι τότε, με το σύστημα της ψηφοφορίας των βουλευτικών εκλογών της ελεύθερης Ελλάδας.

  Αυτό θεωρήθηκε σαν ενέργεια που προσβάλλει τη Τουρκική διοίκηση, και ο Βαλής της Ρόδου, πήρε πρωτοβουλία, και εξεστράτευσε  κατά της Σύμης, για να τιμωρήσει τους πρωτοστατήσαντες σε αυτή την ενέργεια.

  Επειδή όμως, δεν ήθελε να φανεί σαν υπερβολική αυτή του η ενέργεια, δημιούργησε εσκεμμένα ένα επεισόδιο, βασιζόμενος στο βαθύ θρησκευτικό αίσθημα των Συμιακών.

  Συνέλαβε έναν Τούρκο, ο οποίος όμως είχε ασπασθεί τον Χριστιανισμό και είχε μετονομασθεί σε Μιχάλης, και ο οποίος υπηρετούσε στο μοναστήρι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.

  Τον μετέφεραν δεμένο δύο Τούρκοι χωροφύλακες, και τον επιβίβασαν σε ένα ατμόπλοιο του Πανταλέοντα, το οποίο έφευγε στη Ρόδο.

  Μόλις μαθεύτηκε το γεγονός αυτό, οι Συμιακοί εξανέστησαν, και σε συνεννόηση και με τη βοήθεια  του πλοιάρχου του ατμόπλοιου, απελευθέρωσαν τον Μιχάλη, και έριξαν στη θάλασσα τους χωροφύλακες.

  Αυτή λοιπόν την αφορμή έψαχνε και ο Βελής της Ρόδου, και μετά δύο μέρες, έρχεται πολεμικό πλοίο και αποβιβάζει στρατό και καταλαμβάνει τη Δημογεροντία, και συλλαμβάνει τους νεοεκλεγέντες Δημογέροντες και Συμβούλους καθώς και τους πρώην, τον Ηγούμενο της Μονής, και τους υπόλοιπους προύχοντες, και τους κατηγορεί σαν επαναστάτες.

  Κλείνει τα σχολεία, και τοποθετεί περιπόλους οπλισμένους, που περιέρχονται στους δρόμους, και κανείς δεν τολμούσε να μιλήσει.

Μέρος 2ο

Μόλις όμως πέρασε η πρώτη παγωμάρα από τους Συμιακούς, αυτοί που δεν ήταν στη φυλακή, άρχισαν να δραστηριοποιούνται για την αποφυλάκιση των εγκλείστων.

  Έτσι, υπό την προεδρεία του Σχολάρχου Γ. Περίδου και του καθηγητή Δημ. Κόντου, συνέτασσαν τηλεγραφήματα και εκθέσεις διαμαρτυρίας, και τις μεταμεσονύχτιες ώρες, με μικρά πλοιάρια, τα μετέφεραν μέχρι την Αμοργό, όπου εκεί τα έδιναν σε αντιπροσώπους της ελεύθερης Ελληνικής κυβέρνησης, και έπαιρναν οδηγίες από το Δραγούμη.

  Ο Δραγούμης, ρωτώντας την Τουρκική Κυβέρνηση, έμαθε, ότι υπήρξε επανάσταση όπως του ανέφεραν στη Σύμη, με επαναστάτες που τώρα βρίσκονται στη φυλακή, με όπλα και πυροβολικό τα οποία τα κατάσχεσαν.

  Παρ’  όλες τις αιτιάσεις της Τουρκίας για την ύπαρξη επανάστασης και επαναστατών στη Σύμη – όπως διαβεβαίωνε ο Βελής της Ρόδου - ο Δραγούμης, καταφέρνει να αναμίξει τις μεγάλες δυνάμεις, που ζητούν από τη Τουρκία, να αποστείλει εξεταστική επιτροπή υπό την προεδρεία του Βεζύρη Κιαμήλ Πασά, και την εποπτεία του Γεν. Γραμματέα της Αυστριακής πρεσβείας της Κωνσταντινούπολης, για να εξετάσει το θέμα.

    Εκείνη την εποχή μάλιστα, η Ελλάδα, είχε αποκτήσει τα τρία θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά, και υπήρχε ενθουσιασμός στην Ελλάδα για την άφιξή τους, και οι φήμες αλλά και οι εφημερίδες, άφηναν να εννοηθεί, ότι θα αποπλεύσουν σύντομα για την ελευθέρωση των υποδούλων αδελφών Ελλήνων.

  Η Ευρώπη λοιπόν, βρήκε θέμα προς συζήτηση εκείνη την εποχή, όπου οι Τούρκοι όπως λεγόταν, όχι μόνον καταπατούσαν τα προνόμια της Δωδεκανήσου, αλλά και με άγριες μεθόδους, καταπατούσαν και  τα ανθρώπινα δικαιώματα, βιάζοντας γυναίκες, και φονεύοντας αθώους νησιώτες. 

  Μάλιστα η εφημερίδα Ταϊμς, προχωρώντας περισσότερο,  προέτρεπε την Αγγλική Κυβέρνηση, να επέμβει προς λύση του ζητήματος φιλικά, για να μη δοθεί η ευκαιρία επέμβασης της Ρωσίας.

  Η Τουρκία, έδειχνε απρόθυμη να συμμορφωθεί και να αποστείλει την εξεταστική επιτροπή, κι έτσι ο Δραγούμης, συνδυάζοντας την έξοδο των πολεμικών πλοίων με τη φήμη που καλλιεργείτο από τις εφημερίδες, ότι επίκειται ενέργεια της Ελλάδας, είπε τεχνηέντως στον Άγγλο πρέσβη, ότι η Ρωσία παρακινεί την Ελλάδα να δράσουν ομού.

  Την επομένη κιόλας ημέρα, ο πρέσβης της Αγγλίας στη Κωνσταντινούπολη, πιέζει αφόρητα τη Τουρκία να στείλει άμεσα την Εξεταστική Επιτροπή για το θέμα.

  Επειδή λοιπόν ο Βελής της Ρόδου είχε ισχυριστεί ότι είχε καταπνίξει το επαναστατικό κίνημα στη Σύμη, και αιχμαλώτισε τους στασιαστές και κατάσχεσε τα πυροβόλα τους, έπρεπε πράγματι να το αποδείξει.

  Έτσι, μάζεψε από τη Σύμη, όλα τα παλιά κανόνια από την εποχή των πειρατών, μερικά από τα οποία τα χρησιμοποιούσαν οι Συμιακοί στους εορτασμούς του Πάσχα και του νέου έτους, τα μετέφερε στη Ρόδο και τα έκλεισε σε στρατιωτικές αποθήκες, για να τα έχει σαν πειστήρια της επανάστασης.

  Εν τω μεταξύ, μέσω Αμβούργου, μαθεύτηκε στη Σύμη, ότι ο Ελληνικός στόλος είχε αποπλεύσει, και υπήρχε ανυπομονησία μεταξύ των κατοίκων, πότε θα εμφανιστεί για να τους ελευθερώσει, μια και εξακολουθούσαν οι φήμες αυτές να υπάρχουν.

  Την επόμενη μέρα, ανοιχτά στο λιμάνι της Σύμης εθεάθη πολεμικό πλοίο, και οι Συμιακοί νομίζοντας ότι είναι ένα από τα Ελληνικά, κατέβηκαν όλοι να το υποδεχτούν ξεσπώντας σε ζητωκραυγές για την ένωση με την Ελλάδα.

  Οι Τούρκοι που ήταν στο νησί τα χρειάστηκαν, και κλείστηκαν στους καταυλισμούς τους περιμένοντας τα χειρότερα.

  Δυστυχώς - όπως γράφει ο Δημήτρης Μαυριός - η χαρά μας δεν κράτησε πολύ, γιατί το πλοίο όταν ήρθε κοντά και ανάρτησε τη σημαία του, τελικά αποδείχτηκε Τούρκικο, και όλος ο κόσμος που περίμενε στην προκυμαία πάγωσε.

  Σαν αστραπή πέρασε από το μυαλό του καθηγητού Κόντου η ιδέα, και με την παρότρυνση του,   ο κόσμος άρχισε να ζητωκραυγάζει τώρα υπέρ του Σουλτάνου.

  Στο πολεμικό πλοίο επέβαινε η επιτροπή που θα εξέταζε τις καταγγελίες για την «επανάσταση», και ο καθηγητής Κ. Κόντος, χαιρέτισε την επιτροπή, και της εξήγησε περιληπτικά τη κατάσταση.

  Το πλοίο, αποβίβασε στρατό από 30 άτομα, τους οποίους άφησε προς ενίσχυση της αστυνομίας, και αναχώρησε στη Ρόδο, όπου κρατούνταν οι «στασιαστές», που θα καταδικάζονταν σε θάνατο σε ισόβια ή σε πολυετή κάθειρξη.

  Οι ανακρίσεις σχεδόν έγιναν τυπικά, γιατί μόλις ζητήθηκε από τους Τούρκους να φέρουν τα πειστήρια  και τα λάφυρα της επανάστασης, η επιτροπή έσκασε στα γέλια, βλέποντας τα παλιά κανόνια.

  Έτσι αθώωσε τους συλληφθέντες, τον δε Βαλή της Ρόδου που κίνησε όλη αυτή την ιστορία, καθώς και άλλους διοικητικούς υπαλλήλους, με τηλεγράφημά της η Τουρκική κυβέρνηση τους απέλυσε, γιατί την είχαν εκθέσει στα μάτια της Ευρώπης.

  Αυτό λοιπόν ήταν το συμβάν του 1892-93, που έμεινε με το όνομα, σαν επεισόδιο του «Μιχάλη του Τουρκιού».