ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΟΣ - ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ Ι.Μ. ΠΑΝΟΡΜΙΤΟΥ ΣΥΜΗΣ

 

ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΟΣ

Ένας αξιόλογος Ηγούμενος της Ι.Μ. Πανορμίτου Σύμης.

Με αφορμή επιστολή του σε εισαγωγή βιβλίου του 1870

Πρωτοδημοσιεύτηκε στο Ετήσιο Συμαϊκό Περιοδικό ΑΙΓΛΗ Αριθμός τεύχους 13 του 2003

προσφορά της εφημερίδας Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ

ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ

  Πολλοί ερευνητές έχουν αναφερθεί στο φωτεινό μετέωρο που έλαμψε στη Σύμη στον εκπαιδευτικό τομέα, και μάλιστα σε περιόδους ζοφερές, όπου άλλα μεγάλα κέντρα και πόλεις, δεν είχαν, ούτε και μπορούσαν να προτείνουν ανάλογα ή ισάξια εκπαιδευτήρια και σχολές.

   Η σχολή της Αγίας Μαρίνας, έχει γίνει για τους ερευνητές που ασχολούνται με το θέμα, ότι η Λυδία λίθος για τους Αλχημιστές, λόγω του περιορισμένου των πληροφοριών και γνώσεων γι αυτήν. Τα περισσότερα στοιχεία για τη λειτουργία της, βγήκαν από τις αξιολογήσεις – εκτιμήσεις – συγκρίσεις των βιβλίων που διδάσκονταν και κάποια επέζησαν μέχρι τις μέρες μας στο Αναγνωστήριο, και τις αναφορές κάποιων άλλων σπουδαίων εκτός Σύμης που μαθήτευσαν σ’αυτήν.

  Πέραν τούτων, οι αποφοιτήσαντες από τη σχολή, που αναρριχήθηκαν και έλαμψαν με τη σοφία και τις γνώσεις τους σε καίριες   θέσεις του τότε Ελληνικού κράτους, προπαγάνδισαν με τον τρόπο τους την ακτινοβολία που εξέπεμψε.

  Ανάμεσα στους σπουδαίους άνδρες που βγήκαν από τη σχολή, ο Συμιακός Νίκανδρος ο Φιλάδελφος, η διαδρομή του οποίου εντός και εκτός Σύμης, καταγράφεται και από Συμαίους αλλά και από άλλους ερευνητές.

  Η δική μας αναφορά στο πρόσωπό του, γίνεται με αφορμή μια απαντητική επιστολή του που δημοσιεύεται σε κάποιο βιβλίο, καθώς φαίνεται έχει προηγηθεί επιστολή του συγγραφέα του βιβλίου και πιθανόν έχει γίνει γνωστό το περιεχόμενό του πριν την εκτύπωση στον Νίκανδρο.

  Ταυτόχρονα γίνεται μια ορθότερη παράθεση των σημαντικότερων περιόδων της δραστηριότητάς του, όπως προκύπτει από προσεκτική μελέτη, όλων  των στοιχείων που καταγράφηκαν ώστε να υπάρχει ολοκληρωμένη εικόνα για τη ζωή του.

  To βιβλίο το οποίο περιέχει την απαντητική επιστολή του Νίκανδρου στον συγγραφέα λέγεται «Θρησκευτική Συνέντευξις» και έχει γραφεί από τον Χριστόφορο Μοναχό Αγιορείτη, που διέμενε στο μικρό νησάκι της Αγίας Μαρίνας (Πέδι.) Εκδόθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου το 1870 από το τυπογραφείο του Ρενιέρη Πρίντεζη.

  Από την επιστολή προκύπτει ότι ο Νίκανδρος, είχε μακρά φιλία και αλληλογραφία με τον Χριστόφορο, όταν αυτός ευρίσκετο εκτός Σύμης.

  Ακόμα στην αρχή του αναγνώσματος, υπάρχει επιστολή του μοναχού Χριστόφορου και προς τον Συμιακό Αλέξανδρο Μηλιοράτη, με τον οποίο τους συνδέει φιλία, αλλά και μοιράζεται τις θεολογικές συζητήσεις μαζί του, αναφέροντας χαρακτηριστικά, πως αυτές έγιναν η αιτία να  γραφεί αυτό το βιβλίο, επαινώντας τη φιλομάθεια και την επιθυμία του Μηλιοράτη να γνωρίσει την αληθινή Χριστιανική γνώση.

  Στη σελίδα 153, στο κεφάλαιο «Περί της εν ταις μνήμαις των Αγίων οργανικής μουσικής», υπάρχει αναφορά στη Σύμη και μάλιστα για τον Πανορμίτη, στηλιτεύοντας ο συγγραφέας (Χριστόφορος) τη συνήθεια που επικρατούσε, να γίνεται πανήγυρης μετά μουσικής στον ιερό χώρο της Μονής κατά την ημέρα της εορτής του πολιούχου.

   Το βιβλίο γράφτηκε, με σκοπό οι εισπράξεις όπως αναφέρει στην εισαγωγή, να διανεμηθούν για τους φτωχούς σεισμοπαθείς της Σύμης, τα δε έξοδα εκτύπωσης του, κατεβλήθησαν από πολλούς Συμαίους – τους οποίους αναφέρει ονομαστικά στο τέλος -  που έτρεξαν να συνδράμουν την προσπάθεια.

 

Η επιστολή του Νίκανδρου προς τον Μοναχό Χριστόφορο Αγιορείτη.

Εν Χριστώ αδελφέ Κύρ. Χριστοφόρε

  Έλαβον το σον αδελφικόν. Η καρδία μου ηυφράνθη, και το πνεύμα μου επτερώθη ιδών την υπέρ των πατριωτών μου καλήν ομολογίαν σου. Ανέκαθεν η κοινωνία της Νήσου ημών διατελεί διακεκριμένη προς την ευσέβειαν, και την περί τα θεία ευλάβειαν, ει και ο νεώτερος πολιτισμός φαίνεται να ενέβαλε μείωσιν τινα τη προτέρα θερμή ευσεβεία αυτών, αλλά πάντοτε φρονίμως αποδέχονται τα αληθώς γνήσια και αγνά αγαθοεργήματα.

  Παθήματα δεινά, ηθικά, πολιτικά, φυσικά κατέθλιψαν ου μικρόν την κοινωνίαν των ευαγώγων πατριωτών μου, ώστε και η μεταξύ αυτών ομόνοια εχαλαρώθη, και αι συνειδήσεις αυτών εκλονίσθησαν.

  Γίνωσκε, αγαπητέ αδελφέ και ημέτερε φίλε, ότι ως απόστολος από Θεού εσταλμένος ανεφάνης εν τω μέσω μιας τεθλιμμένης κοινωνίας, ικανός και επιτήδειος ίνα καταβιβάσης, ως από όρους Ερμωνιείμ, δρόσον εαρινήν εις τας τεθλιμμένας καρδίας αυτών, και επαναφέρεις εις ευθυβουλίαν τας συνειδήσεις αυτών. 

 Ως Έλληνες και οι εμοί πατριώται κέκτηνται φύσει το αψίκορον, μάλιστα εις τας υπερβολάς και αμετρίας, όθεν ίνα τα θεάρεστα και κοινωφελή έργα σου προβώσι διαρκή και πάγια ανακάλει πάντοτε και εν τω λέγειν και εν τω πράττειν το «πάν μέτρον άριστον» εν τω αποφθέγματι τούτω κείται το ακόρεστον, το πάντοτε αγαπητόν και ωφέλιμον και σωτήριον, και πάντοτε εκ των απλουστέρων προβαίνουσι οι νοήμονες βαθμηδόν εις τα συνετώτερα, και εκ των μικροτέρων τα μεγαλύτερα. Την οδόν ταύτην, ως οίδας, εβάδισαν και η θρησκεία, και η πολιτεία, λέγων ταύτα, δια τους πατριώτας μου προς τον αδελφόν Χριστόφορον, ου διδάσκω, αλλά από πείρας και θάρρους ορμώμενος.

  Προϊδούσα η Θεία Πρόνοια την σημερινήν κατάστασιν της πατρίδος μου, πιστεύω, ότι αυτή υπεκίνησε τον κάλαμόν μου ίνα σοι γράψω δις εις Ικαρίαν, ο εστί θεοκίνητος η άφιξίς σου ενταύθα και κοινωφελή τα έργα σου και τα αποτελέσματά σου.

  Ευχαρίστως ήκουσα και την χρηματικήν υμών ενέργειαν υπέρ των υπό του σεισμού παθόντων πτωχών της πατρίδος. Έφεσιν και προθυμίαν μεγάλην είχον ίνα φανή η σεβασμία ημών Μονή εν περιπτώσει τοιαύτη ευεργετικωτέρα παντός άλλου. 

 Αλλά γνωρίζουν οι πατριώται ότι η ευπορία και η απορία της ιεράς ημών Μονής ήρτηται κατά μέγα μέρος εκ της κινήσεως ή ακινησίας του εν τη Μεσογείω εμποροναυτικού των ομογενών. Αυτό δε εις ποίαν νάρκην ευρίσκεται προ πολλών μηνών αυτοί κάλλιον εμού γνωρίζουσι. 

Όθεν γράψατε εν τη σειρά του καταλόγου των προσφορών πεντακόσια γρόσια τα οποία άμα μεταβώ εις την θέσιν μου αποστελώ υμίν.

 13 Ιουνίου 1869

Εκ του νησιδίου Ασκληπιάδος της ημετέρας. 

Νίκανδρος Φιλάδελφος   (Ηγούμενος της Μονής Πανόρμου)

  Ο Μ. Σκευοφύλακας στο βιβλίο του «Ο Πανορμίτης και η περιώνυμη Μονή του», Αθήνα 1961, στην αναφορά του στους ηγουμένους της Μονής, παραθέτει αρκετά στοιχεία για τον Νίκανδρο που χρημάτισε ως γνωστόν ηγούμενός της, καθώς και μια ξυλογραφία με τη μορφή του, την οποία την πήρε από το βιβλίο του Άγγλου Αρχαιολόγου Μ. Νewton με τον τίτλο Travels and discoverier in the Levant Lovdon 1865, και την οποία παρουσιάζουμε κι εμείς στην αρχή της μελέτης μας. Μάλιστα ο Newton όπως γράφει ο Σκευοφύλακας αφιερώνει αρκετές σελίδες στον Νίκανδρο, επαινώντας το έργο και τον χαρακτήρα του.

  Ένα άλλο που επιβεβαιώνεται μέσα από την επιστολή του Νίκανδρου προς τον μοναχό Χριστόφορο, είναι η πληροφορία που παραθέτει ο Σκευοφύλακας, κατά την οποία το νησάκι Σεσκλί (Τεύτλουσα) – εδώ στην επιστολή αναφέρεται με το όνομα Ασκληπιάδα - ανήκαν στον ίδιο τον Νίκανδρο, σαν δώρο του Τούρκου διοικητή της Ρόδου Αχμέτ Καϊσερλή πασά, την φιλία του οποίου εκμεταλλεύθηκε υπέρ της Σύμης, στο θέμα του νόμου των Βιλαετίων το 1869.

  Στον τρίτο τόμο των ΣΥΜΑΪΚΩΝ Αθήνα 1977, ο Στέφανος Δ. Καββαδάς με τον τίτλο «Έγγραφα αναφερόμενα εις τον Αρχιμανδρίτη Νίκανδρον Φιλάδελφον – Γεωργιάδην πρώτον Γυμνασιάρχην Χίου», δημοσιεύει τη δραστηριότητα και τη διαδρομή του, από χειρόγραφα τα οποία υπάρχουν στη Χιακή βιβλιοθήκη.

  Ανατρέχοντας χρονικά τους σταθμούς της ζωής του Ηγουμένου Νίκανδρου, αρχίζουμε από τότε που έχουμε στοιχεία για τη δράση του.

  Η χρονολογία γέννησής του πρέπει να τοποθετηθεί το 1786.

  Φοιτά στη σχολή της Αγίας Μαρίνας.

  Παρακολουθεί Ελληνικά μαθήματα υπό του διακεκριμένου αρχιμανδρίτου Ιεζεκιήλ στη Κάλυμνο.

  Σε ηλικία 49 ετών, από το 1835 έως το 1839 παρακολουθεί Μαθηματικά και άλλα ανώτερα μαθήματα εις την Άνδρο στο Ορφανοτροφείο του φιλοσόφου Θεόφιλου Καϊρη.

  Σε ηλικία 53 ετών καλείται στη Χίο και αναλαμβάνει ως ο πρώτος Γυμνασιάρχης στο εκεί γυμνάσιο, το οποίο το οργανώνει κατάλληλα καταρτίζοντας εσωτερικό κανονισμό.1839-1842.

  Κατά την παραμονή του στη Χίο κατηγορείται από τον εκεί Μητροπολίτη Χίου ως αιρετικός και οπαδός του Καϊρη, και κληθείς σε απολογία από το Πατριαρχείο, εκφωνεί λόγο, αποσπώντας τα συγχαρητήρια του Πατριάρχου Άνθιμου του Δ΄.

  Το 1852 αναλαμβάνει την ηγουμενία της Μονής της Τσαμπίκας στη Ρόδο.

  Το 1866 αναλαμβάνει ως Ηγούμενος της Μονής Πανορμίτη μέχρι το 1872.

  Το 1873 στις 23 Απριλίου αποδημεί εις Κύριον, σε ηλικία 87 ετών.

Συνέγραψε ένα έργο  με τίτλο "Ηθικά Αναγνώσματα" το οποίο είναι χειρόγραφο.

  Κλείνοντας να πούμε όπως λέγεται, ότι είχε στενές σχέσεις με τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια, ενώ εφημολογείτο, πως ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας, όπως και οι περισσότεροι που αποφοίτησαν από τη σχολή της Αγίας Μαρίνας, και ήταν και ο κυριότερος  λόγος όπως υποστηρίζουν πολλοί ερευνητές, που ανέστειλαν τη λειτουργία της οι Τούρκοι.

Βιβλιογραφία

 l  Μ.Θ.Σκευοφύλακα Ο ΠΑΝΟΡΜΙΤΗΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΩΝΥΜΗ ΜΟΝΗ ΤΟΥ Αθήνα 1961

 l  ΤΑ ΣΥΜΑΪΚΑ Τόμος Γ΄Αθήνα 1977. Στέφανου Καββαδά «Έγγραφα αναφερόμενα εις τον Αρχιμανδρίτην Νίκανδρον Φιλάδελφον – Γεωργιάδην Πρώτον Γυμνασιάρχην Χίου. Σελ. 203-235.

 l Γεωργίου Θ. Βεργωτή «Το κοινό της Σύμης και η εκπαίδευσή του» Συμβολή της Εκκλησίας στα κοινά του Δήμου Έκδοση Ι. Μονής Πανορμίτη 1993.

ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΟΣ