ΣΕΤΙΑ. ΙΧΝΗ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ

 

ΣΕΤΙΑ

ΙΧΝΗ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ

  Πρωτοδημοσιεύτηκε στο Ετήσιο Συμαϊκό περιοδικό ΑΙΓΛΗ της εφημερίδας Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ με αριθμό τεύχους 12 του 2002.

Κρητικός Σαράντης

Πολλές φορές προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε ορισμένες αινιγματικές (ανάγλυφες) πέτρινες κατασκευές με βάση το θρησκευτικό ένστικτο και παρασυρόμαστε σε μεταφυσικές ερμηνείες και γνώμες και παραβλέπουμε πως πίσω από πολλές τέτοιες κατασκευές, υπάρχει τις περισσότερες φορές μια απλή εξήγηση όχι τόσο περίπλοκη όσο τη θέλουμε, που πηγάζει από τις ανάγκες του τότε ανθρώπου, να παράγει και να εξοικονομήσει τη είδη διατροφής του.

   Έτσι νομίζοντας ότι δίνουμε την πρέπουσα λύση, βρίσκουμε να αντιπροσωπεύουν πολλές πέτρινες κατασκευές αντικείμενα λατρείας (βωμοί - θυσιαστήρια).

   Κατ΄ αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν ορισμένα αινίγματα που περιέπλεξαν αντί να φωτίσουν καταστάσεις και έγιναν αιτίες διχογνωμιών και αντιπαραθέσεων.

   Όμως καμία εξήγηση και θεωρία δεν είναι στερεή και δυνατή, αν δεν συνοδεύεται με την ανάλογη λογική. Είναι επόμενο δε να δέχεται εύκολα την κριτική, έχοντας μικρό σημείο στήριξης.

   Βλέποντας λοιπόν ορισμένες ανάγλυφες πέτρες από άλλη οπτική γωνία και συγκρίνοντας τις τοποθεσίες με άλλα κτίσματα ή αντικείμενα που βρίσκονται γύρω τους και αναλύοντας τη λειτουργικότητά τους, καταλήγουμε σε απλά συμπεράσματα και ερμηνείες που δεν έχουν να κάνουν με θρησκείες, αλλά με την απλή καθημερινή ζωή των ανθρώπων που τις έφτιαξαν και τις χρησιμοποίησαν.

Και για να αναφερθούμε πιο συγκεκριμένα στη Σετιά (περιοχή προς το Κοκκινόχωμα) έξω ακριβώς από τους τοίχους των χωραφιών που περιτριγυρίζουν λιθόκτιστα σπιτάκια βοσκών της  περιοχής,  στην   ανατολική τους  πλευρά,  υπάρχουν ορισμένα ανάγλυφα σχήματα σ΄ ένα βράχο. 

Αποτελούνται από δυο κοιλότητες με ωοειδές σχήμα η μία μεγαλύτερη Α από την άλλη Β με μέγιστο βάθος που κυμαίνεται στα 16 εκατοστά στη μεγάλη και 5 εκατοστά στη μικρή.

     Η απόσταση μεταξύ των 2 κοιλοτήτων Γ είναι 60 εκατοστά και συνδέονται μεταξύ τους με ένα αυλάκι πλάτους  12 εκατοστών και βάθους 6 εκατοστών περίπου.

Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ  τους, γιατί  το  αυλάκι που φεύγει από τη μεγάλη  κοιλότητα, απλώς  χρησιμοποιεί την ίδια έξοδο που χρησιμοποιεί και η μικρή.

 Ας το προσέξουμε αυτό γιατί είναι η βάση για τον τρόπο που δούλευε αυτή η κατασκευή μαζί με μια ακόμα λεπτομέρεια. 

Η λεπτομέρεια είναι ότι στην αριστερή μεριά της μεγάλης κοιλότητας και λίγο ψηλότερα από το μέσον της, υπάρχει ένα αυλάκι Δ που μας παραπέμπει να σκεφτούμε ότι από εκεί χυνόταν κάποιο υγρό και μάλιστα με προσοχή. Με την κλίση που έχει έτρεχε μέσα στη μεγάλη κοιλότητα, και αφού μαζευόταν μέχρι   ένα ορισμένο ύψος, μετά άρχιζε να ξεχειλίζει και ακολουθώντας την πορεία του μεγάλου αυλακιού, κατευθυνόταν στο τελικό σημείο συλλογής.

   Επειδή όμως πρέπει να μαζευτεί κάποια ποσότητα υγρού στη μεγάλη λεκάνη και μετά να αρχίσει να τρέχει προς την έξοδο, είναι φανερό, όπως τονίσαμε, ότι αυτό γινόταν μόλις ξεχείλιζε από το πιο χαμηλό σημείο της λεκάνης, το οποίο συμπίπτει με την αρχή του μεγάλου αυλακιού. 

Αυτό λοιπόν έγινε σκόπιμα ώστε να φεύγει πάντα με το ξεχείλισμα το πάνω μέρος του υγρού που γέμιζε τη λεκάνη. 

Η λειτουργία της μεγάλης κοιλότητας φαίνεται να είναι ανεξάρτητη από τη μικρότερη,  παρόλο  που το αυλάκι είναι  κοινό με τον ίδιο τελικό αποδέκτη στο τέλος. 

Κάναμε αρκετές δοκιμές μέχρι να βρούμε πως λειτουργούσε αυτό το αρχαίο σύστημα, το οποίο δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα ελαιοτριβείο με διαφορετική φιλοσοφία και σκέψη απ΄  όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα και όμοιό του δεν έχει αλλού στη Σύμη.

Στην παρακάτω φωτογραφία, φαίνονται αρχαίοι μονόλιθοι, που είναι πιεστήρια λαδιού από διάφορες περιοχές του νησιού, που στη Σύμη τα ονομάζουμε "Αλεμινάκια", εξού και η ονομασία Αλέμινας που έχουμε σε συνοικία του Χωριού (άνω μέρος της πόλης).

   

   Η λειτουργία του είχε ως εξής, για να επανέλθουμε στην κατασκευή μας: Συνέθλιβαν τις ελιές και στην πρώτη αλλά και στη δεύτερη λεκάνη (με πέτρες το πιο πιθανό). Το λάδι που έβγαινε έτρεχε κατ΄ ευθείαν στην έξοδο και στο μέρος που υπήρχε ο συλλεκτήρας.

   Αφού τελείωνε η σύνθλιψη, μάζευαν τις ελιές, τις έβαζαν σε κάποιο είδος σάκου, και τις πίεζαν βάζοντας από πάνω μια πλάκα πέτρινη και πάνω της άλλες πέτρες για περισσότερο βάρος  στη μικρή λεκάνη Β, και πιθανόν εξασκούσαν και πρόσθετη πίεση με άλλους τρόπους (μοχλό - αντίβαρο). Όταν πια  είχαν πάρει το όποιο λάδι από την πίεση,  έπαιρναν τις ελιές και τις  τοποθετούσαν στη μεγάλη Α.

 Μετά, έριχναν με προσοχή στο μικρό αυλάκι που υπάρχει αριστερά της μεγάλης λεκάνης Δ λίγο - λίγο ζεστό νερό. 

Όταν γέμιζε η λεκάνη με νερό σταματούσαν περιμένοντας το λάδι σιγά - σιγά να ανέβει στην επιφάνεια.  Μόλις έβγαινε το περισσότερο, άρχιζαν πάλι να ρίχνουν ζεστό νερό από το μικρό αυλάκι, πράγμα που έκανε τη μεγάλη λεκάνη να ξεχειλίσει και να τρέξει το λάδι που ήταν στην επιφάνεια του νερού προς την έξοδο.

Στο τέλος του αυλακιού, εκεί που μαζευόταν το λάδι σε δοχείο ή σε διαμορφωμένη λεκάνη περισυλλογής, υπάρχει μια εγκοπή Ε σε σχήμα L στο οποίο πιθανόν να εφαρμοζόταν κάποιο είδος φίλτρου. Η εγκοπή αυτή βρίσκεται στο κάθετο μέρος του βράχου στη ρίζα του οποίου τοποθετούσαν το δοχείο περισυλλογής Ε ή είχαν στεγανοποιήσει μια φυσική κοιλότητα που υπάρχει.

   Πιστεύουμε πως η διαδικασία της παραγωγής λαδιού, απαιτούσε αρκετή εργασία και ίσως πολλά άτομα για τη σύνθλιψη των ελιών, το βράσιμο του νερού, το προσεκτικό γέμισμα της μεγάλης λεκάνης, αλλά και την παρακολούθηση της εξόδου του λαδιού, ώστε να σταματήσει η ρίψη ζεστού νερού μόλις έφευγε από την επιφάνεια του νερού.

  Είναι  μοναδική η ανάγλυφη αυτή κατασκευή στη Σετιά, που η δημιουργία της, απαιτούσε γνώσεις, ώστε να χρησιμοποιεί την κλίση του εδάφους, τη ροή των ρευστών  και την πυκνότητά τους, ενώ ταυτόχρονα, έκανε πολλές ταυτόχρονα εργασίες. Τη σύνθλιψη των ελιών, τη συμπίεσή τους, την εξαγωγή του λαδιού με ζεστό νερό, το πέρασμά του από σήτα, και τη συλλογή του σε κοιλότητα.

   Ο άνθρωπος της παλιάς εποχής, έπρεπε να βρει τρόπους να επιβιώσει και να χρησιμοποιήσει ότι του έδινε η φύση.

   Στη Σύμη χρειαζόταν περισσότερη εργασία, καθώς οι συνθήκες και το πετρώδες και άνυδρο έδαφός της, προϋπέθεταν μεγαλύτερη προσπάθεια και εξεύρεση νέων τρόπων και μεθόδων.      

* Η πέτρινη αυτή κατασκευή, περιέχεται  στο βιβλίο μου "ΑΡΧΑΙΟΙ ΧΡΗΣΤΙΚΟΙ ΜΟΝΟΛΙΘΟΙ ΤΗΣ ΣΥΜΗΣ", και μπορείτε εδώ να δείτε το βιβλίο:   http://kritikossarantis.com/monolithoi-tis-symis.html

           Κρητικός Σαράντης