ΤΑ ΔΑΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΩΝ ΜΑΣ ΕΚΠΕΜΠΟΥΝ ΣΟΣ

Πάντα μια επίσκεψη στο δάσος, είναι  ξεχωριστή εμπειρία. Νοιώθεις τη ζωογόνο ατμόσφαιρά του να σε περιβάλει, αποσπώντας σε από τις καθημερινές έννοιες και τη σκληρή πραγματικότητα, ενώ η μυστικιστική του σιωπή  σου προσφέρει ηρεμία και γαλήνη. 

Ειδικά δε στα δάση της Σύμης,  όπου ως συνήθως συνδυάζεται και με την παρουσία εξωκλησιού, η νοερή σύνδεση με το θείο και η εξύψωσή σου  πέρα από τα γήινα, γίνεται ανεπιτήδευτα, απλά, φυσικά. 

Τα περισσότερα δέντρα στο νησί μας είναι κυπαρίσσια, τα οποία είναι αυτοφυή.

  Το κυπαρίσσι λοιπόν, έχει τη δική του ιστορία σαν δέντρο, κι ας δούμε από από την αρχαιότητα, τους μύθους που το ακολουθούν. 

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Κυπάρισσος ήταν ένας έφηβος που απέκτησε την εύνοια του θεού Απόλλωνα ο οποίος του χάρισε ένα εξημερωμένο ιερό ελάφι για συντροφιά.

 Μια μέρα ο Κυπάρισσος είχε βγει για κυνήγι, στο δάσος στο οποίο το ελάφι συνήθιζε να πηγαίνει. Ο νέος χωρίς να αντιληφθεί ότι επρόκειτο για το αγαπημένο του ζώο και πιστεύοντας ότι είναι κάποιο θήραμα, σήκωσε το δόρυ του, το σημάδεψε και το σκότωσε.

Όταν κατάλαβε το λάθος του ξέσπασε σε κλάματα, και απαρηγόρητος παρακάλεσε τους θεούς να πεθάνει και εκείνος, μην μπορώντας να αντέξει την θλίψη και το βάρος του χαμού του αγαπημένου του συντρόφου.

Ο Απόλλωνας λυπήθηκε τον νεαρό, και αποφάσισε να τον ανακουφίσει από την μεγάλη του δυστυχία, μεταμορφώνοντάς τον σε κυπαρίσσι που τα δάκρυα του θα κυλούν αιώνια από το δέντρο αυτό, ως ένδειξη πένθους.

Το κυπαρίσσι, είναι από τα πιο διαδεδομένα δέντρα στη Σύμη και το περισσότερο πολυπληθές, και αναμφίβολα, έχει τη δική του χάρη.

  Εδώ είναι αυτοφυές, όπως και σε Ρόδο και Κρήτη, όπως μας πληροφορεί ο καθηγητής οικοσυστημάτων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Νίκος Σ. Μάργαρης, σε άρθρο του που γράφηκε το 2000, και ενημερώθηκε το 2008 στην εφημερίδα ΒΗΜΑ, και η ανάρτησή του έγινε σχετικά με την ασθένεια που έκανε την εμφάνισή της από το 1960 προερχόμενη από την Ιταλία, και εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την Ελλάδα.

  Η ασθένεια αυτή είναι ένας μύκητας, που προσβάλλει τα κυπαρίσσια, και τα πρώτα συμπτώματα είναι αλλαγή του χρώματος από πράσινο σκούρο σε πράσινο ανοιχτό στα νέα κλαριά.

  Η μόνη επιβράδυνση της διασποράς της ασθένειας αυτής, είναι η άμεση κοπή και το κάψιμο των άρρωστων κλαδιών και δέντρων, γιατί ο μύκητας, μπορεί και επιβιώνει και στα νεκρά δέντρα.

Μάλιστα υπάρχει και ειδική ομάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το πρόβλημα αυτό, αλλά δεν έχει βρεθεί αντίδοτο, και τα δέντρα που προσβάλλονται, είναι καταδικασμένα να νεκρωθούν.

  Στο άρθρο αυτό, ο καθηγητής αναφέρεται εκτενώς στη Σύμη και στο αυτοφυές κυπαρισσόδασός της, ενώ δεν παύει να επικαλείται την παράδοση του νησιού σχετικά με αυτό το δέντρο, και τις συνήθειες που υπήρχαν.

  Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, ο Μάργαρης αναφέρει ότι, η αξία του κυπαρισσιού ήταν μεγάλη κυρίως στα νησιά.

Όπως λέει στη Σύμη, η γέννηση ενός κοριτσιού, σήμαινε και το φύτεμα ενός κυπαρισσιού, που ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της προίκας του. Θα το χρησιμοποιούσε ο γαμπρός για κατάρτι στο καΐκι που θα ναυπηγούσε.

  Μάλιστα συμπληρώνει, πως αν περνούσες από την αυλή ενός Συμιακού σπιτιού, από τον αριθμό των κυπαρισσιών που ήταν φυτεμένα μέσα, ήξερες πόσες κόρες είχε ο νοικοκύρης.

  Τότε που γράφτηκε το άρθρο αυτό, ο Μάργαρης υπογράμμιζε, ότι μπορεί η αρρώστια αυτή των κυπαρισσιών να χτύπησε την Κρήτη, αλλά η Ρόδος και η Σύμη με τα αυτοφυή κυπαρίσσια έχουν κρατηθεί ανέπαφα.

  Δυστυχώς αυτό δεν ισχύει πλέον. Εδώ και πάνω από 10 χρόνια, παρακολουθώ την ασθένεια αυτή που εξαπλώνεται γρήγορα και στη Σύμη, καταστρέφοντας τα δάση των κυπαρισσιών.

Μικρό κυπαρίσσι από την περιοχή Κουρκουνιώτη που μολύνθηκε.

Μεγάλο κυπαρίσσι από την περιοχή Κουρκουνιώτη που μολύνθηκε

Πεύκο μολυσμένο από την περιοχή Κουρκουνιώτη

Μικρό Κυπαρίσσι με μύκητα από την περιοχή Κουρκουνιώτη

πλάϊ από ένα υγιές. 

Βελανιδιά με μύκητα στα κλωνάρια από την περιοχή Μονής Μ. Σωτήρος.

Βελανιδιά με μύκητα στα κλωνάρια από την περιοχή Μονής Μ. Σωτήρος.

  Βελανιδιά με μύκητα  από την περιοχή Μονής Μ. Σωτήρος.

Ελιά με μύκητα από την περιοχή του Αϊ Προκόπη.

Το μεγάλο πουρνάρι με μύκητα από την περιοχή του Αϊ Προκόπη.

Φασκόμηλο από την περιοχή του Αϊ Προκόπη. Το μισό  με τα χαρακτηριστικά σε ανοιχτό χρώμα πράσινα φύλλα που δημιουργεί ο μύκητας. 

Το δάσος πηγαίνοντας για Θεολόγο.

  Το χαρακτηριστικό πράσινο ανοικτό χρώμα που δημιουργεί ο μύκητας αυτός στα κλωνάρια, που μοιάζουν με μικρά φύλλα, έχει εξαπλωθεί σε πολλά μέρη του νησιού.

  Ακόμα και πλάι από το κυπαρίσσι του Αρχάγγελου Μιχαήλ του Ρουκουνιώτη (Μιχαήλη), υπάρχει δέντρο που έχει προσβληθεί από την ασθένεια, και ίσως έπρεπε να το αφαιρέσουν και να το κάψουν, πριν προλάβει να επεκταθεί και στο μεγάλο ομπρελοειδές και ζυμωμένο με θρύλους κυπαρίσσι.

  Το πιο ανησυχητικό όμως που  παρατηρώ, είναι ότι ο μύκητας δεν κάνει πλέον διακρίσεις.

  Πέραν από τα κυπαρίσσια, έχει επεκταθεί και προσβάλλει και άλλα δέντρα.

  Έχω δει το μεγάλο πουρνάρι  στην αυλή του Αί Προκόπη, την ελιά που υπάρχει έξω από την περίφραξη, ακόμα και φασκόμηλο έχει προσβάλει αυτός ο μύκητας, που δεν σταματά με τίποτα.

  Έξω από το μοναστήρι του Μεγάλου Σωτήρος, απέναντι από τον δρόμο, οι βελανιδιές που βρίσκονται μέσα σε περιφραγμένο περιβόλι, έχουν μολυνθεί, ενώ στο Διπλαρίδι, που είναι η περιοχή που βρίσκονται τα Βυζαντινά πατητήρια κρασιού (Κουρκουνιώτης), η κατάσταση γίνεται πλέον ανεξέλεγκτη.

Εδώ, δεν κάνει διακρίσεις. Μικρά και μεγάλα δέντρα κυπαρισσιών, έχουν παραδοθεί στο έλεος του, και ακόμα και τα λίγα πεύκα μέσα, έχουν προσβληθεί και αυτά.

  Υπάρχουν κάποια μέρη που ο μύκητας δεν έχει επεκταθεί ακόμα, όπως στο δάσος του Θεολόγου, και δεν γνωρίζουμε, αν αυτό έχει να κάνει με το ότι, το δάσος αυτό είναι απομονωμένο, δηλαδή δεν υπάρχει γειτνίαση και συνέχεια με τα προσβληθέντα κυπαρίσσια των άλλων δασών.

  Πάντως, η θεραπεία που εδράζεται μόνο στο κόψιμο και το κάψιμο των προσβληθέντων κλωναριών και δέντρων, φαντάζει λίγο ουτοπική.

  Κι αυτό γιατί έχει βάση, αν τα δέντρα που μολύνθηκαν μετριούνται σε μερικές δεκάδες για να αποτολμήσει κανείς να κάνει κάτι τέτοιο. Εδώ μιλάμε για εκατοντάδες, αν όχι για χιλιάδες.

  «Η Ελλάδα χωρίς κυπαρίσσια» - όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής «είναι σαν καΐκι χωρίς κατάρτι».

  Υπάρχει άλλη λύση; Αναρωτιέται και ο ίδιος;

  Ίσως η παραγωγή νέων ανθεκτικών ποικιλιών κυπαρισσιού, όπως παράγονται από το εργαστήριο Δασικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπό την διεύθυνση του καθηγητή κ. Πανέτσου, να είναι η λύση(;), αναρωτιέται ο Μάργαρης.

* Ο καθηγητής Νίκος Μάργαρης, απεβίωσε το 2013.

Κρητικός Σαράντης